• بسیاری از محققین برای تشخیص آمبولی ریوی به دلایل زیر روش سی‌تی آنژیوگرافی ریوی را بر آنژیوگرافی مرسوم تهاجمی با استفاده از کاتتر ترجیح می‌دهند:
۱) تعداد پروژکشن‌های کمتر در آنژیوگرافی معمولی
۲) روی هم افتادگی رگها در تصویر به دست‌آمده از آنژیوگرافی معمولی
• فرایند ترومبوز: تشکیل، توسعه یا وجود یک لخته (ترومبوس) در سیستم عروقی بدن را گویند. لخته در هنگام خونریزی نجات‌دهنده و در هنگام انسداد یک رگ خونرساننده تهدیدکننده حیات است. وقتی از جایگاه تشکیل‌شدن اولیه‌اش جدا شده، در مسیر خون به حرکت درآید به نام آمبولی خوانده می‌شود. آمبولی می‌تواند چربی، هوا یا بافت توموری نیز باشد (البته کمتر).
• نشانه‌های آمبولی ریوی: درد قفسه و تنفس کوتاه و کم‌عمق
• سی‌تی‌آنژیوگرافی با استفاده از MDCT انجام می‌شود، زیرا:
۱) سرعت بالای اسکن اجازه می‌دهد که همزمان با اوج گرفتن حجم کنتراست در شریانهای ریوی محدوده مورد نظر به سرعت اسکن گردد.
۲) بازسازی برشهای نازک با همپوشانی مناسب برای افزایش تفکیک فضایی و تصویرکردن تمام مسیر خونرسانی امکان‌پذیر باشد. لازم است در بیمارانی که جثه بزرگتر از معمول دارند برای کاهش نویز آماری ضخامت تصاویر را به جای ۱٫۲۵ میلیمتر به ۲ تا ۲٫۵ میلیمتر برسانید.
• مزایا: صرفه افتصادی، قابلیت کشف و تشخیص سایر بیماریهایی که علایمی شبیه آمبولی ریوی ایجاد می‌کنند از جمله نارسایی احتقانی قلب، نومونیا (پنومونی)، بیماریهای اینترستیشیال ریه، دایسکشن آئورت، بدخیمی و بیماریهای پلورا
• معایب: آمبولیهای بزرگ به راحتی قابل کشف هستند اما به دلایل تکنیکی و کمرنگ بودن (کمتر حاجب‌شدن) شریانهای کوچک آمبولیهای ریز قابل تشخیص نیستند. حرکت تنفسی بر تصویر عروق محیطی (ساب‌سگمنتال) اثر منفی بیشتری می‌گذارد تا بر عروق بزرگ یا سگمنتال.
• در بسیاری از مراکز اسکن در جهت پا به سر (Caudal to Cranial) انجام می‌شود، زیرا حرکت تنفسی در نزدیکی دیافراگم آرتیفکت حرکتی را در قاعده ریه بیشتر از قله‌ها تشدید می‌کند. برای اغلب بیماران مبتلا به دیسپنی نگهداشت تنفس در تمام مدت اسکن بسیار سخت است. بنابراین اگر شروع اسکن از قاعده به سمت قله باشد کیفیت تصاویر کمتر تحت تأثیر حرکت تنفسی بوده، برای تشخیص، بهتر خواهد بود.
• حین اسکن تنفس فقط متوقف شود (از دم عمیق یا بازدم خودداری گردد). این امر به آموزش صحیح به بیمار نیاز دارد. در غیر این صورت ممکن است دم عمیق حین اسکن به وقفه در جریان کنتراست (TIC: Transient Interruption of Contrast) منجر شود. توضیح آن که TIC یک آرتیفکت جریان کنتراست است. زمانی که در تصویر به دست آمده تقویت کنتراستی (Enhancement) در SVC و آئورت بسیار خوب است اما در تنه شریان ریوی ضعیف، دلالت دارد بر افت موقتی جریان خون حاوی ماده کنتراست در شریان پولمونر. چرا این اتفاق می افتد؟ علت آن است که اگر بیمار درست قبل از شروع اسکن یک نفس عمیق بکشد و حبس کند بازگشت خونی که ماده کنتراست ندارد از ورید اجوف تحتانی (IVC) به شدت افزایش می یابد و حجم خون حاجب نشده بر حجم خون حاجب شده (که از SVC به سمت راست قلب می رسد) غلبه می کند. در نتیجه علیرغم اسکن به موقع و هماهنگ با تزریق ماده کنتراست موفق به آنژیوگرافی خوبی از شریان ریوی نخواهیم شد. این مسأله در افراد جوانتر که قادر به تنفس عمیق هستند بیشتر رخ می دهد.
• هر عاملی که باعث جابجایی و حرکت آشکار بیمار در حین تزریق و اسکن شود باید برطرف گردد. زیرا تکرار آزمایش:
۱) هزینه‌بردار است.
۲) دز تابشی زیادی به بیمار می‌رساند: نوعاً یک آزمایش PTE، چهار تا هشت میلی سیورت دز تشعشعی به قفسه سینه می‌رساند و در خانمها دز رسیده به بافت پستان ۲۱ میلی گری خواهد بود در مقایسه با ماموگرافی که دز رسیده به بافت مذکور ۲٫۵ میلی گری است.
• تشخیص آمبولی حاد: دیدن نقص پرشدگی با دانسیته کم در مجرای رگ که مرز و محدوده آن با ماده کنتراست مشخص شده باشد (شکل ۱: پیکانهای سفید در تصویر بالایی و پیکانهای سیاه در تصویر پایینی) و بستگی دارد به:
۱) حجم ماده کنتراست، آهنگ تزریق و زمان‌بندی مناسب تزریق که هر سه تحت تأثیر سن، برونده قلبی، بیماریهای ریوی و موقعیت کاتتر درون سیاهرگ است. برای رسیدن به IDR=1.4-1.6 از یک ماده کنتراست با غلظت ۳۷۰ mgI/ml و آهنگ تزریق ۴٫۵-۵ میلی لیتر بر ثانیه استفاده کنید. حجم کنتراست به ندرت از ۶۰ میلی لیتر تجاوز می کند (برای توضیحات بیشتر درباره انهنسمنت لازم در آنژیوگرافیها به اینجا مراجعه کنید). زمان‌بندی تزریق و اسکن باید به گونه‌ای تنظیم شود که دریافت داده‌ها (Acquisition) با لحظه پرشدن عروق از ماده کنتراست به حداکثر برسد. به همین خاطر از سیستمهای ردیابی خودکار بولوسی (ماشه چکانی بولوسی) یا بولوس آزمایشی (Test bolus) استفاده شود.
۲) تجربه تکنولوژیست انجام‌دهنده: آشنایی و مهارت در استفاده از تکنیکهای Test bolus و Bolus Tracking یا Bolus Triggering بسیار اثربخش است.
آمبولی شریان ریوی
برای بکارگیری سیستم Bolus Tracking بهتر است ROI را روی تنه پولمونر قرار دهید و آستانه شروع اسکن را با HU=150 تنظیم نمایید:
برای ایجاد همگنی بیشتر کنتراست در شریان ریوی و جلوگیری از آرتیفکت شعاعی ناشی از بقایای ماده کنتراست در SVC بهتر است از ۳۰ تا ۵۰ مل نرمال سیلین تزریقی پس از پایان تزریق ماده کنتراست (سالین فلاش) نیز استفاده نمود. برای انجام یک آزمون سی تی آنژیوگرافی شریان پولمونر و تحصیل تصاویر با کیفیت توجه به همه موارد نامبرده در پاراگرافهای بالایی بسیار اهمیت دارد. یادمان باشد که سالخوردگان و بیماران بستری شده طولانی مدت، برونده قلبی ضعیفی دارند، به همین دلیل بولوس متراکمی از ماده کنتراست در شریان پولمونر ایجاد می شود و تصاویر با تقویت خوبی به دست می آید اما در جوانان و خانمهای باردار برونده قلبی قوی است. بنابراین بولوس کنتراست در شریان پولمونر به سرعت رقیق می شود و ممکن است تصاویری با تقویت مناسب از تنه پولمونر تحصیل نگردد. مسأله مهم دیگر TIC یا همان وقفه ناخواسته در جریان مداوم کنتراست است که با تنفس عمیق بیمار ممکن است رخ دهد. شکل زیر طرحی از این مشکلات را نمایش می دهد:
تصویر ۱ نمایش خوبی از شریان پولمونر با تقویت خوب از یک سالخورده که برونده قلبی ضعیفی دارد. تصویر ۲ نمایش ضعیفی از شریان پولمونر و تقویت خوب در آئورت که بیانگر اسکن دیرهنگام است. تصاویر ۳ (A و B) تقویت خوب در SVC و آئورت را نشان می دهد اما تقویت ضعیف در شریان پولمونر که ناشی از TIC است.
پس از بازسازی تصاویر آگزیال با ضخامت کم و همپوشان (اینتروال نصف ضخامت باشد) پس پردازشهای MIP و MPR (در صفحات کرونال یا ساجیتال) باید انجام شود تا دقت تشخیصی افزایش یابد.