صورت و سینوسها
پوزیشن بیمار و محدوده اسکن:
وضعیت بیمار در اسکن سکانسی (آگزیال) برای تحصیل تصاویر کرونال مستقیم می تواند دمر (خوابیده به شکم) باشد. سر از ناحیه چانه در هدرست قرار گرفته، تثبیت می شود (شکل ۱: مشابه وضعیت VSM در رادیوگرافی قاعده جمجمه). البته در صورت عدم همکاری بیمار می توان وی را تاقباز خواباند و با تعویض هدرست مناسب سر را با هایپراکستند کردن گردن از ناحیه ورتکس روی سطح هدرست تثبیت نمود.
شکل ۱
دریافت داده (اسکن)
با اسکنرهای ۱۶ برشه و بالاتر اسکن هلیکال ارجحیت دارد. ناحیه اسکن از بالای سینوسهای پیشانی تا زیر چانه باشد. برای سینوسها لازم نیست فک تحتانی را شامل کرد اما برای صورت ضروری است.
> سی‌تی استاندارد از سینوسها و صورت شامل هر دو تصاویر آگزیال و کرونال می‌باشد که با اسکنرهای مالتی‌اسلایس امروزی اسکن هلیکال در محور اگزیال انجام می‌شود و بازآراییها در جهات دیگر امکانپذیر خواهد بود. برشهای آگزیال به تعریف مکان و محدوده ضایعات یا صدمات در امتداد قدامی-خلفی کمک می‌کند به ویژه هنگامی که سلولهای اتموئید، سینوسهای اسفنوئید و یا حدقه درگیر باشند. برای ترسیم مکان و محدوده بازآراییهای کرونال بهتر است از یک نمای ساجیتال استفاده گردد (شکل ۲)، زیرا زاویه بازآرایی کرونال در سی تی اسکن سینوسهای پارانازال باید عمود بر صفحه ماگزیلاری تنظیم شود.
شکل ۲: بازآرایی تصاویر کرونال غیرمستقیم
در بیماران جوان برای بررسی ضایعات خوشخیم می‌توان اسکن را با دز کم انجام داد (mAs=20-50) ، زیرا نویز تصویر به خاطر کنتراست خوبی که میان بافت و هوا ایجاد می‌شود قابل تحمل است. مثلا با انتخاب یک mAs=20 برای یک نوجوان دز مؤثر را به ۰٫۲ mSv می‌توان کاهش داد. برای تشخیص صدمات وارده و تومورها، مشکلات ناشی از بیماریهای التهابی (مثلاً درگیریهای حدقه‌ای یا درون‌جمجمه‌ای) و برای کاربردهای سه‌بعدی (نظیر Surface Rendering، ارائه حجمی و مدلسازی پزشکی) شرایطی با دز متوسط (۱۰۰ mAs) توصیه می‌گردد.
بازسازی با کرنل استخوان و بافت نرم یا استاندارد برای سینوسها ضروری است. به خصوص زمانی که سینوسها را توده های فضاگیر و .. پر کرده باشد (Opacified sinuses). در این صورت ضایعات بهتر تعیین هویت می شوند (شکل ۳).
شکل ۳: بازسازی تصاویر با کرنل استاندارد و کرنل استخوانی
تزریق درون‌وریدی ماده کنتراست ممکن است برای ترسیم محدوده ضایعات خوشخیم یا بدخیم از مرزهای استخوانی سینوسهای پارانازال مفید باشد که در این صورت تزریق یک‌مرحله‌ای ۵۰ میلیلیتر از ماده حاجب با یک تأخیر اسکن ۹۰-۱۲۰ ثانیه‌ای و تنظیم دز متوسط (۱۰۰-۱۵۰=mAs) و بازسازی تصاویر با فیلتر بافت نرم علاوه بر فیلتر استخوان توصیه می‌شود.
در تشخیص صدمات وارده به استخوانهای صورت بازآراییهای اضافه زاویه‌دار (مایل) در صفحه ساجیتال که به موازات محور عصب بینایی تنظیم شده‌باشد امکان دارد اطلاعات اضافه‌تری از صدمات وارده به کف حدقه را نشان دهد. در تشخیص صدمات در هریک از بازآراییهای چندصفحه‌ای (MPR) ضخامت برش نباید از ۲ میلیمتر تجاوز کند.
حدقه (Orbit)
کاربردها:
- تروما یا ضربه (بدون کنتراست)
- افتالموپاتی تیروئیدی (بدون کنتراست)
- اجسام خارجی فرورفته به چشم (بدون کنتراست)
- تودههای اربیتال و رترو-اربیتال (بدون و با کنتراست)
- تومورهای غدد اشکی (بدون و با کنتراست)
- عفونتهای پری-اربیتال (بدون و با کنتراست)
- درموئیدهای آنگولار (بدون و با کنتراست)
محدوده اسکن: از زیر کف اربیت تا بالای سقف آن
هنگام اسکن چشمها باز، نگاه به جلو (پلک نزدن) باشد. برخی مراکز همچنان به روش قدیمی چشمها را حین اسکن بسته نگه می دارند. اسکن هلیکال انجام شود و سپس بازآرایی تصاویر کرونال و ساجیتال انجام شود. بازآرایی در صفحه ساژیتال به موازات عصب بینایی، به ضخامت ۲ میلیمتری و در صفحه کرونال عمود بر محور عصب بینایی انجام شود.
در بررسیهای تومورال و عفونتها برای اسکن با کنتراست بهتر است حجم ۱۰۰ مل ماده کنتراست را به دو پارت تقسیم نمود. ۵۰ مل اول را با آهنگ تزریق ۱ مل بر ثانیه تزریق نمود، ۲ دقیقه صبر کرد و سپس ۵۰ مل دوم را تزریق نمود. اسکن بلافاصله پس از اتمام تزریق پارت دوم شروع شود.
اگر به بررسیهای آنژیوگرافیک عروق حدقه در فاز آرتریال نیاز باشد باید کنتراست را با آهنگ ۳ مل بر ثانیه تزریق نمود. اسکن با تأخیر ۳۰-۴۰ ثانیه پس از شروع تزریق انجام شود.
ماستوئید و گیجگاهی
با ابداع تکنولوژی مالتی دتکتور، سی تی بخاطر رزولوشن فضایی بالایی که در آشکارکردن آناتومی گوش میانی و داخلی دارد به روش اصلی تصویربرداری استخوان تمپورال تبدیل شده است.
کاربردها:
- کلستیتوما (بدون کنتراست)
- بیماریهای التهابی (بدون کنتراست)
- شکستگیها (بدون کنتراست)
- ارزیابی ایمپلنتها (بدون کنتراست)
- تومورهای کانال گوش داخلی (با کنتراست)
- شوآنوما (با کنتراست)
- آکوستیک نوروما یا vestibular schwannoma در ناحیه CP Angle (با کنتراست)
- ازدست دادن شنوایی (بدون و با کنتراست)
محدوده اسکن: از زیر زایده ماستوئید تا بالای لبه پتروس (شامل کل ماستوئیدها، کانال خارجی و کانال داخلی گوشها) است. اگر روش اسکن شما سکانسی است از پوزیشن درست و بدون چرخش سر بیمار اطمینان حاصل کنید و خطوط اسکن به موازات خط اینفرااربیتومیتال (IOML) باشد (ممکن است مجبور باشید به گانتری زاویه بدهید). اگر اسکن به روش هلیکال باشد حتما تصاویر آگزیال را در امتداد خط مذکور بازآرایی (Reformat) نمایید. کولیماسیون پرتو و دتکتور-کانفیوگوراسیون را به گونه ای تنظیم کنید که بتوانید تصاویر HR بازسازی نمایید. مثلا در اسکنر ۱۶-اسلایس GE، دتکتور-کانفیگوراسیون را ۱۶*۰٫۶۲۵ انتخاب نمایید تا کولیماسیون <در امتداد محور Z> به ۱۰ میلیمتر برسد و بتوانید تصاویر با ضخامت ۰.۶ یا ۱ میلیمتری بسازید. روش اسکن میتواند سکانسی باشد که در این صورت یک بار اسکن در صفحه آگزیال و بار دوم در صفحه کرونال سر انجام می‌شود. امروزه با اسکنرهای مالتی-دتکتور می توان فقط اسکن هلیکال (حجمی) در صفحه آگزیال سر انجام داد و تصاویر کرونال غیرمستقیم را بازآرایی نمود. برای انجام MPR لازم است تصاویری بازسازی شوند که ضخامت کمتر از ۱ میلیمتر (مثلا ۰٫۸) و اینتروالی برابر با نصف ضخامت (مثلا ۰٫۴) داشته باشند. این تصاویر را به برنامه بازآرایی (Reformation) وارد کنید و تصاویر کرونال و ساجیتال را با ضخامت و اینتروال ۱ یا ۱٫۲ بسازید. در صورتی که رزولوشن بهتر مورد نیاز باشد می توانید ضخامت تصاویر بازآرایی شده را کمتر از ۱ تعیین کنید.
در صورتی که اسکن با تزریق ماده کنتراست (CECT) باشد، ۱۰۰ میلیلیتر با آهنگ ۱ مل بر ثانیه تزریق نمایید و بلافاصله پس از پایان تزریق اسکن را شروع کنید. بازسازی تصاویر در CECT علاوه بر کرنل استخوان باید با کرنل استاندارد یا بافت نرم هم باشد.
برای مطالعه بهتر آناتومی استخوان تمپورال در تصاویر سی تی می توانید به اینجا مراجعه نمایید.