پیش درآمدی بر سی تی اسکن سر
> برای جلوگیری از آرتیفکت حرکتی:
سر بیمار در نگهدارنده (هدرست) یا اسفنج قالبی قرار می‌گیرد.
تا حد ممکن سر و تنه در وضعیت راحت قرار بگیرد.
با توجه به شرایط بیمار از وسایل بی‌حرکت‌کننده استفاده کنید.
دستهای بیمار را در کنار تنه ثابت کنید، به خصوص بیماران بدحال و ناتوان.
آناتومی به تصویرکشیده شده مغز در تصاویر آگزیال بسته به زاویه اسکن کمی متغیر است که خود تحت تأثیر عوامل زیر است:
۱) زاویه گانتری
۲) میزان خمش گردن (چانه پایین یا بالا)
برای جلوگیری از پرتوگیری عدسی چشم در اسکن مغز (Brain CT)، صفحه اسکن به موازات خط سوپرااربیتومیتال تنظیم شود (شکل ۱).
برخی اسکنرهای مالتی اسلایس در حالت هلیکال-اسکن توانایی زاویه‌دادن به گانتری را ندارند. بنابراین روش معمول آگزیال-اسکن (سکانسی یا Step and Shoot) استفاده می‌گردد. توصیه می‌شود در صورتی که بازآراییهای کرونال یا ساجیتال مورد نیاز است با اسکنرهای ۱۶-برشه و بالاتر اسکن را به روش هلیکال انجام دهید.
در مواردی برای دریافت اطلاعات اضافه به برشهای کرونال نیاز است که در این صورت یا باید اسکن هلیکال انجام داد و تصاویر کرونال را بازآرایی نمود(تصاویر کرونال غیرمستقیم) یا به یکی از دو وضعیت زیر اسکن آگزیال (سکانسی) انجام داد تصاویر کرونال مستقیم را به دست آورد:
۱) بیمار دمر (Prone) می‌خوابد، چانه کاملاً به سمت جلو کشیده می‌شود و روی یک پد غیرحاجب قرار می‌گیرد.
۲) بیمار تاقباز (Supine) می‌خوابد و سر کاملاً به سمت عقب می‌رود. در اینجا معمولاً به یک هدرست ویژه نیاز است.
انتخاب هر یک از دو وضعیت بالا به عواملی نظیر راحتی بیمار، نظر پزشک یا رادیولوژیست و اثر جاذبه بر روی ساختار آناتومی مورد مطالعه (مثلاً تصویر مایع تجمع یافته در یک حفره) بستگی دارد.
آرتیفکت سخت‌شدگی پرتو (Beam Hardening) در حفره خلفی (Posterior fossa) را با کاهش ضخامت برشها و افزایش kVp به حداقل برسانید.
در اسکنرهای مالتی‌اسلایس مدرن می‌توان در مرحله اسکن (دریافت داده‌ها) ضخامت برشها را به ۱٫۲۵ میلی‌متر کاهش داد و سپس تصاویر با ضخامت بیشتر را برای نمایش و چاپ یک بار دیگر بازسازی کرد.
در موارد زیر از روش هلیکال-اسکن استفاده نمایید:
۱) کاهش آرتیفکت حرکتی
۲) بازآرایی تصاویر در صفحات کرونال و ساجیتال
۳) پردازشهای سه‌بعدی (نمایش حجمی)
۴) آنژیوگرافی عروق گردن و مغز
پهنای پنجره (ww) و سطح پنجره (wl) را برای نمایش بافت مغز در حفره خلفی روی ۱۶۰-۴۰ و قسمتهای فوقانی روی ۱۰۰-۳۰ ؛ برای نمایش استخوان روی ۲۵۰۰-۴۰۰ و برای خون روی ۲۰۰-۶۰ تنظیم نمایید.
برای تفکیک دو ساختمان که اعداد سی‌تی نزدیک به هم دارند باید عرض پنجره را باریک کرد.
اختلاف تضعیف میان ماده خاکستری و ماده سفید اندک است (جدول ۱). اندک تضعیف بیشتر در ماده خاکستری می‌تواند به خاطر کمتربودن محتوای آب و بیشتربودن حجم خون آن نسبت به ماده سفید باشد.
جدول ۱: تضعیف پرتو ایکس در سی‌تی از سر (به واحد هانسفیلد)
ماده خاکستری ———— ۴۰-۳۵
ماده سفید —————- ۳۰-۲۰
مایع مغزی-نخاعی ———- ۸-۴
خون در گردش ———— ۵۰-۴۰
خون لخته —————– ۱۱۰-۶۰
کلسفیکاسیون بافتی —— ۱۵۰-۸۰
چربی ——————– ۶۰- تا ۷۰-
هوا ———————— ۱۰۰۰-
سی‌تی شایعترین روش تصویربرداری خونریزیهای درون‌جمجمه‌ای (ICH) است:
به خاطر تخریب و زوال گلوبولهای قرمز خون در طی چند ساعت پس از خارج شدن از رگ ظاهر خونریزی در تصاویر سی‌تی متغیر است. این تغییر به عوامل پیچیده‌ای نظیر آنمی (کم‌خونی) و میزان آن و اختلاط خون و مایع مغزی-نخاعی (CSF) وابسته است.
قاعده عمومی: تا حدود سه روز پس از خونریزی نسبت به بافت مغزی دانسیته بالاتری دارد و پس از آن به تدریج کاهش می‌یابد تا نسبت به مغز همگن شود. کاهش دانسیته از محیط هماتوم شروع می‌گردد و به صورت پیشرونده ادامه می‌یابد تا آن که نسبت به مغز هایپودنس گردد. به طور ساده می‌توان گفت از روز چهارم تا روز دهم در مرکز روشن و در حاشیه ایزودنس است و از آن به بعد تا شش ماه در مرکز ایزودنس و در حاشیه هایپودنس می‌شود. پس از آن هماتوم به طور کامل نسبت به مغز تیره‌تر تصویر می‌گردد (شکل ۲).
کاربردهای سی تی اسکن سر:
- ترومای حاد
- شک به خونریزی اینتراکرانیال (درون-جمجمه ای)
- ارزیابی سریع پس از جراحی مغزی
- بررسی شانت (آبراهه)
- تغییر حالتهای منتال (ذهنی-روانی)
- افزایش فشار درون-جمجمه
- سردرد
- شک به هیدروسفالوس
- ارزیابی اختلالات روانپزشکی
- فتق مغزی (Brain Herniation)
- سمیت دارویی
- شک به توده (تومور)
- صرع (Seizures)
- سنکوپ یا غش
- آشکارسازی کلسیفیکاسیونها
- در مواردی از کاربردهای ام آر آی که دستگاه مذکور در دسترس نباشد یا به دلایلی نتوان از آن استفاده نمود
بررسی تودههای مشکوک:
باید سی تی با تقویت کنتراست (CECT) انجام داد. اسکن هلیکال با اسکنرهای ۱۶ اسلایس و بالاتر ارجح است تا امکان عملیات MPR و MIP نیز فراهم آید. برای یک فرد معمولی ۱۰۰ میلیلیتر ماده کنتراست یددار ایزواسملال یا LOCM با غلظت ۳۰۰ میلیگرم ید در میلیلیتر به آهنگ ۱-۲ میلیلیتر بر ثانیه از راه وریدی تزریق می گردد و با تأخیر ۳-۵ دقیقه پس از شروع تزریق اسکن انجام می شود.